ضرورت ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که برخی کشورها برای توسعه صادرات خود انجام می‌دهند، ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی است. تجربه نشان داده است که شرکت‌های کوچک و متوسط هر قدر هم که از کارایی یا تخصص بالایی برای صدور کالاها یا خدمات خود به خارج از قلمرو گمرکی کشور برخوردار باشند، به سبب ضعف بنیه مالی، بالا بودن هزینه‌های بازاریابی یا کوچک بودن حجم تولید و ناتوانی در انجام دادن سفارش‌های بزرگ و غیره نمی‌توانند به موفقیت‌های بزرگی در عرصه صادرات دست یابند و نقش ارزنده‌ای در تقویت بنیه اقتصادی کشور محل فعالیت خود ایفا کنند.
به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه تجارت ایران، فاطمه شمشیری در یادداشتی در این زمینه نوشت: موفقیت‌های عظیمی که کشورهایی نظیر ژاپن،کره جنوبی، چین، ترکیه، آلمان و … در بازارهای صادراتی دنیا به دست آورده‌اند تا حدود زیادی مرهون تشکیل شرکت‌های بزرگ یا کنسرسیوم‌های صادراتی بوده است.
بر اساس تعاریف بین‌المللی کنسرسیوم صادراتی متشکل از گروهی از شرکت‌های تولیدی است که رشته فعالیت آنها همگن یا متجانس است و مصمم هستند از طریق اقدام مشترک، محصولات خود را به خارج از کشور صادر کنند. پیوستن این شرکت‌ها به کنسرسیوم ذی‌ربط به منزله ادغام آنها یا از بین رفتن شخصیت حقوقی آنها نیست؛ بلکه همه آنها هدف مشترکی را دنبال میکنند و کنسرسیوم صادراتی وظیفه انجام فعالیت‌های متنوع صادراتی آنها را بر عهده دارد و سفارش‌های دریافتی از خارج را برای تولید کالاهای قابل صدور متناسب با توانایی‌ها و پتانسیل‌های اعضا بین آنها تقسیم می‌کند.
مهم‌ترین مزایای تأسیس کنسرسیوم‌های صادراتی به شرح ذیل است:
1- کوتاه کردن فرایند صادرات
2- ارتقای دانش یا تخصص صادراتی اعضا
3- برخورداری از قابلیت رقابتی فراتر از توانایی‌های هر یک از شرکت‌های عضو کنسرسیوم
4- افزایش کارایی و بهره‌وری
5- کسب درآمدهای ارزی بیشتر
6- کاهش هزینه‌ای انجام داد و ستد
7- کاهش ریسک
کشور همسایه ما ترکیه از اواسط دهه 1980 به اهمیت تاسیس شرکت‌های بزرگ صادراتی یا کنسرسیوم‌های صادراتی، با بهره‌گیری از تجربیات ژاپن و کره جنوبی پی برد و به این نتیجه رسید که دولت نمی‌تواند هزاران واحد تولیدی یا تجاری کوچک یا متوسط را برای راهیابی به بازارهای صادراتی مورد حمایت جدی قرار دهد. لذا به موجب قانونی که در ژوییه 1980 به تصویب رسید این قبیل شرکت‌ها مورد حمایت قرار گرفته و ضوابط تأسیس آنها مشخص شد.
در سال 2017 در کشور ترکیه بالغ بر 70000 شرکت در بخش صادرات فعالیت کرده‌اند. ارزش صادرات ترکیه در این سال 157 میلیارد دلار بوده است. حدود 4577 شرکت بزرگ صادراتی سهم 48 درصدی از صادرات ترکیه را داشته‌اند در حالی که 52 درصد صادرات این کشور توسط 65423 شرکت کوچک یا متوسط انجام گرفته است.
به طور کلی در ترکیه 1000 شرکت بزرگ صادراتی درجه یک و درجه دو وجود دارد که در سال 2017 میزان صادرات آنها 92 میلیارد دلار بوده است. در ترکیه 10 شرکت برجسته صادراتی شاخص وجود دارد که هر یک سالانه بیش از یک میلیارد دلار صادرات دارند.
یکی از علل موفقیت‌های ترکیه در عرصه صادرات و دستیابی به 5/180 میلیارد دلار درآمد ارزی از این مهم در سال 2019، سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ صادراتی در امر تحقیق و توسعه (R&D ) به منظور تولید کالاهای جدید، نوآوری و ابتکار و برندسازی برای واحدهای تولیدی عضو بوده است. در سال 2017 میزان سرمایه‌گذاری 1000 شرکت صادراتی بزرگ ترکیه در بخش تحقیق و توسعه 2/6 میلیارد دلار بوده است.
کشور هندوستان نیز به اهمیت شرکت های بزرگ صادراتی حداقل از 20 سال پیش پی برده و حداقل 21 شرکت صادراتی بزرگ ایجاد کرده است که گل و گیاه، مواد غذایی، فرش، مبلمان، جواهرآلات و سنگ‌های قیمتی تخصصی دارند و محصولات شرکت‌های تابعه را به خارج صادر میکنند. مشخصات این شرکت‌ها در سامانهBSESTINDIANSITES.COM درج شده است.
شرکت‌های بزرگ تولیدی- صادراتی كه در هند از چند دهه قبل فعالیت خود را آغاز کرده و منحصراً تولیدات خود را صادر میکنند از جمله این شرکت‌ها می‌توان به تویوتا، هوندا، نیسان، هلدینگ Jx و هیتاچی اشاره کرد که در سال 2017 مجموعاً 685 میلیارد دلار صادرات داشته اند.
آمار دقیقی در مورد تعداد صادرکنندگان ایرانی در دست نیست اما اگر از 18000 دارنده کارت بازرگانی حداقل نیمی از آنها فعال باشند، یا چنانچه از طریق ایجاد چندین کنسرسیوم صادراتی بتوان تعدادی از تولیدکنندگان اقلام صادراتی همگن یا هم گروه را متشکل کرد، بدون شک در توسعه صادرات تاثیر زیادی خواهد داشت.
تجربه نشان داده است که بسیاری از واحدهای تولیدی که کالاهای آنها اهمیت صادراتی دارد به سبب نداشتن تخصص در بخش صادرات، فقدان کادر بازاریابی فعال یا رتق و فتق امور تولیدی و گرفتاری‌های ناشی از آن، فرصت پرداختن به صادرات را ندارند.
ایجاد شرکت‌های بزرگ صادراتی یا کنسرسیوم‌های صادراتی به خوبی می‌تواند در راهیابی تولیدات این واحدها به بازارهای صادراتی کارساز باشد به منظور موفقیت در ایجاد شرکت‌های بزرگ صادراتی انجام دادن اقدامات زیر ضروری است:
-تهیه پیش‌نویس قانون تشکیل کنسرسیوم یا شرکت‌های بزرگ صادراتی مشتمل بر تعریف این شرکت‌ها، حداقل میزان سرمايه، ميزان صادرات سالانه، ميزان رشد صادرات در هر سال؛
-نوع کمک‌های دولت به این شرکت‌ها و امتیازاتي که برای آنان می‌توان قائل شد؛
ـ معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های تولیدی عضو؛
ـ واگذاری امتیاز ورود کالاهای خاص؛
-ساختار تشکیلاتی این شرکت‌ها؛
-بررسی وضع کنسرسیوم‌های صادراتی در چند کشور در حال توسعه که در بخش صادرات موفق بوده‌اند به منظور تجربه‌اندوزی یا الگوبرداری از آنها؛
-اخذ نظر مشورتی کارشناسان یا فعالان اقتصادی بخش خصوصی.
